KOVİD-19'UNYENİ VARYANTI; “ERİS”
MehmetDEMİRKAN
Kovid-19'un yeni alt varyantı Eris senebaşından bu yana Avrupa'da artış gösteriyor. Türkiye’de de Eris varyantınakarşı alınması gereken önlemlerin daha önceki varyantlar sürecinde yapılmasıgerekenlerden farklı olmadığı ifade ediliyor. Uzmanlara göre varyantın ağırklinik seyirleri oluşturacak bir yapısı yok. Buna karşın gelişmeleri farklıdeğerlendiren doktorlar da var. Vaka sayılarının artışına, ABD’de veİngiltere’de hastane yatış sayılarına dikkat çekiyor ve Eris varyantının dahabulaşıcı olacağını ve yayılım göstereceğini iddia ediyorlar.
KÂBUSGERİ Mİ DÖNÜYOR?
Pandemi dönemini hatırlamak dahi istemesekde, Kovid-19, son mutasyona uğramış türleriyle ve artan vakalarla yayılmayadevam ediyor. Kovid-19'un yeni alt varyantı Eris sene başından bu yanaAvrupa'da artış gösteriyor. Dünya Sağlık Örgütü, Eris varyantına ilişkin yenibir rapor yayımladı. Buna göre, daha önce "gözlem altındaki varyant"olan türün statüsü "izlenmesi gereken varyant" olarak değiştirildi.Eldeki verilere göre Eris’in yaygınlığı dünya genelinde istikrarlı bir şekildeartıyor. Eris’in son varyantlardan farklı olduğunu öncelikli olarak daha hızlıbulaşıp bulaşmadığının tespit edilmesine çalışıldığını ifade eden uzmanlar, sondönemde birçok ülkenin test sayılarını azalttığını, bu sebeple yeni Kovid-19vakalarındaki virüsün gen yapısını analiz etmenin çok kolay olmadığına işaretediyor. Bir grup doktor ise Eris vakalarının yayılmaya başladığı günden bu yanatedavi ettikleri hastalardaki semptomların daha önceki varyantlardaki kadarağır olmadığını kaydediyor.
ERİS’İNYAPISI ARAŞTIRILIYOR
Eris, Kovid-19'un Omicron varyantının biralt türü ve dünya çapında dolaşımda olan diğer varyantlarla yakından ilişkili.Virüsün mutasyona uğramış bir versiyonu olarak biliniyor. Uzmanlar Erissemptomlarının diğer varyantlara benzerliğine dikkat çekiyor. Semptomlarıarasında ateş, öksürük ve yorgunluğun yanı sıra burun akıntısı, baş ağrısı vekas ağrısı yer alıyor. Pek çok kişininaşı olmasının üzerinden bir yıldan fazla bir zaman geçti ancak uzmanlar yine deaşıların ölümler ve ağır semptomlara karşı koruyucu olabileceğine işaretediyorlar. Son geliştirilen aşılar Kovid-19’un Omicron varyantını hedef alacakşekilde tasarlanmıştı. Aşı üreten şirketlerden biri olan Moderna kendilerininaşılarının ilk denemelere göre, Eris’e karşı da koruyuculuk sağlayacağınıgösterdiğini açıkladı. Pfizer şirketi de güncellenmiş Kovid-19 aşısının farelerüzerinde yapılan bir çalışmada Eris alt varyantına karşı nötralize edici aktivitegösterdiğini söyledi.
ERİSVARYANTI NE KADAR DOLAŞIMDA?
Eris ilk etapta Çin, Japonya ve GüneyKore'deki dolaşımdan kaynaklanıyordu şimdilerde ise Kuzey Amerika ve Avrupa'dada artıyor. Fransa Halk Sağlığı Kurumu, ülkede Eris'in Temmuz ayında sekanslarınyüzde 26'sını temsil ettiğini, bunun küresel durumla tutarlı olduğunu bildirdi.İngiltere'de, özellikle Eris ülkedeki varyantlar için en hızlı büyüme oranınasahip ve vakaların yüzde 14'ünü temsil ediyor. Yeni varyant, ülke genelindekiher 7 yeni vakadan birini oluşturuyor. Hastalık Kontrol ve ÖnlemeMerkezlerinden alınan verilere göre ABD'de Eris, vakaların yaklaşık yüzde17'sine tekabül ediyor ve izlemede olan diğer Omicron türlerinden daha yaygın.Şimdilerde Kovid-19 aşıları Eris’e yakın olan Omicron XBB varyantları içinuyarlanıyor. Pfizer ve BioNTech bu güçlendiriciler için haziran ayında Avrupaİlaç Ajansı'na ruhsat başvurusunda bulundu. "Aşılar hâlâ Kovid-19varyantlarının neden olduğu ciddi hastalık ve ölüme karşı mükemmel korumasağlıyor" diyen uzmanlar, mevcut aşıların bu varyanta karşı korumasağlayacağını düşünüyor. Dünya Sağlık Örgütü yetkilisi Van Kerkove, Kovid-19'unher ülkede gelişim aşamasında ve dolaşımda olduğuna dikkat çekti. "Budevam edecek ve bizim de buna hazırlıklı olmamız gerekiyor." diyenKerkove, ülkeleri verileri sıralamaya ve kamuyla paylaşmaya devam etmeyeçağırdı. Sağlık uzmanları, hastalığa karşı bağışıklığın azalması ve Kovid-19aşılarının üzerinden belirli bir süre geçmesinin de vakalardaki artışa nedenolabileceği ihtimali üzerinde duruyor.
ERİS’İN’İNYENİ SÜRÜMÜ; "BA.2.86" VARYANTI
Dünya Sağlık Örgütü, 18 Ağustos’taKovid-19'un "BA.2.86" varyantının statüsünü, taşıdığı çok sayıdakimutasyon nedeniyle "gözlem altındaki varyant" olarak güncelledi.Yapılan yazılı açıklamada, "Dünya Sağlık Örgütü, taşıdığı çok sayıdamutasyon nedeniyle bugün Kovid-19'un BA.2.86 varyantını 'gözlem altındakivaryant' olarak belirledi. Şimdiye kadar, birkaç ülkeden varyantın yalnızcabirkaç örneği rapor edildi." ifadeleri yer aldı. Bu varyantı ve yayılmaboyutunu anlamak için daha fazla veriye ihtiyaç olduğu ancak mutasyonlarınsayısının dikkat çekici olduğu kaydedilen açıklamada, "Dünya SağlıkÖrgütü, daha fazlasını öğrendikçe ülkeleri ve halkı güncelleyecek."ifadesi kullanıldı. Açıklamada, Dünya Sağlık Örgütü'nün şu anda 3 izlenmesigereken ve 7 gözlem altındaki Kovid-19 varyantını takip ettiği de belirtildi.Kovid-19'un yayılmaya ve mutasyona uğramaya devam ettiği hatırlatılanaçıklamada, Dünya Sağlık Örgütü'nün Kovid-19'un daha iyi takibi ve raporlanmasıiçin ülkelere yaptığı çağrısı tekrarlandı.
“DAHABULAŞICI, YAYILIM GÖSTERECEK”
Eris varyantının iki özelliğinin olduğunuifade eden uzmanlara göre varyantın ağır klinik seyirleri oluşturacak biryapısı yok. Buna karşın gelişmeleri farklı değerlendiren doktorlar da var. Vakasayılarının artışına, ABD’de ve İngiltere’de hastane yatış sayılarına dikkatçekiyor ve Eris varyantının daha bulaşıcı olacağını ve yayılım göstereceğiniiddia ediyorlar.
“KALABALIKORTAMLARDA MUTLAKA MASKE TAKMAK GEREKİYOR”
Türkiye’de de Eris varyantına karşıalınması gereken önlemlerin daha önceki varyantlar sürecinde yapılmasıgerekenlerden farklı olmadığı ifade ediliyor. Devletin ve bireylerin almasıgereken önlemler var diyen Prof. Dr. Mehmet Ceyhan uyarılarını sıralıyor:“Sağlıklı kişilere aşı önerisi yapmıyoruz. Fakat özellikle 65 yaş üzeri vekronik hastalıkları bulunanlara son aşısı üzerinden altı ay geçmişse aşıtekrarı önermek lazım. Mevcut BioNTech aşısı mevcut Eris varyantına karşıetkili. Devlet bir an önce aşı teminini yapmalı, aşılanmak isteyenler içinuyarılarını yapması gerekiyor. Aşı karşıtlarının söylemlerine karşılık, ‘Bunlargerçek değildir, aşılanmanız gerekiyor’ demesi gerekiyor. Bu süreçte el hijyeniçok önemli. Kapalı ve kalabalık ortamlara girerken mutlaka maske takmakgerekiyor.”
Uzmanlar Eris varyantının Akdenizülkelerinde yaygınlık oranının şu an yüzde 1-2 dolayında olsa da Türkiye’degeleceğine ve yaygınlaşacağına dikkat çekiyor. Özellikle Ekim ve Kasım aylarınadikkat çekilirken, yeni varyantlarla birlikte daha kötü sonuçların açığaçıkabileceği, virüsün tamamen yapı değiştirip pandemiyle dünyayı yenidensarabileceği kaydediliyor.