Sağlık Politikalarının Etkileri ve Yansımaları
Türkiye’de sağlıkta reform çalışmaları, özellikle 1990 yılından bu yana sürekli olarak gündemde olmuştur. 1990 yılında Dünya Bankası yardımıyla başlatılan 1. Sağlık Projesi, ülkenin sağlık altyapısını güçlendirmek adına önemli bir adım olarak kabul edilir. Bu projeyi, 1994 yılında hayata geçirilen 2. Sağlık Projesi takip etmiştir. Bu projeler, Türkiye'deki sağlık sisteminin modernizasyonu ve etkinliğinin artırılması açısından kritik öneme sahiptir.
Türkiye sağlık alanında oldukça kapsamlı ve köklü bir reform programı olan Sağlıkta Dönüşüm Programı’nı 2003 ve 2010 yılları arasında uygulamaya koymuştur.
Planlayıcı ve denetleyici bir Sağlık Bakanlığı kurulması, sağlık hizmetlerinin daha verimli ve düzenli bir şekilde sunulmasını sağlamayı hedeflemektedir. Genel Sağlık Sigortası ise, tüm vatandaşların sağlık hizmetlerine eşit erişimini garanti altına alarak, sosyal adaletin sağlanmasına katkıda bulunmaktadır. Güçlendirilmiş temel sağlık hizmetleri ve Aile Hekimliği modeli ise, sağlık hizmetlerinin ilk basamakta daha etkili bir şekilde sunulmasını amaçlamaktadır. Ayrıca, idari ve mali özerkliğe sahip sağlık işletmeleri, sağlık kurumlarının daha esnek ve verimli bir şekilde yönetilmesini mümkün kılmaktadır.
Türkiye Modeli sağlık sistemi reformlarla dönüştürülürken birçok sistemden yararlanılmış ve bu sistemlerin bir takım özelliklerinin ulusal düzleme uyarlanmasıyla bir model oluşturulmuştur. Sağlık politika transferi literatüründe hibritleşme ve sentez şeklinde anılan bu durum dünyada uygulanan belli başlı modellerin (Bismarck, Beveridge ve Liberal modellerinin) ulusal şartlara uygun olan özelliklerinin Türkiye sağlık sistemine transferi ile ortaya çıkmıştır.
Beveridge sisteminin ana özelliği olan herkesi kapsayan evrensel sağlık sigortası, Bismarck sisteminin sağlık hizmetlerinin finansında ana öğe olan prim ödemeleri ve Liberal sistemin ana özelliği olan özel sağlık sigortasının teşvik edilmesi Türkiye modelinin temel özelliklerindendir. Bunların yanı sıra Beveridge modelindeki gibi devletin özel sağlık hizmetlerinde güçlü denetleyici rolü, Liberal modeldeki gibi kamu harcamasının kısıtlanması, yine Beveridge modelindeki gibi devletin tek elden kamu finansmanını sağlaması Türkiye Model’inin özellikleri arasındadır.
Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın uygulanması, Türkiye’nin sağlık göstergelerinde önemli iyileşmelere yol açmıştır. Bebek ölüm oranlarında düşüş, ortalama yaşam süresinde artış ve genel sağlık hizmetlerine erişimde iyileşmeler, bu reformların olumlu sonuçları arasında sayılabilir. Bununla birlikte, programın uygulanmasında karşılaşılan zorluklar ve eleştiriler de göz ardı edilmemelidir. Finansman sorunları, sağlık çalışanlarının iş yükü ve memnuniyetsizliği gibi konular, reform sürecinde dikkat edilmesi gereken önemli hususlardır.
Türkiye’de sağlıkta reform çalışmaları ülkenin sağlık sistemini daha etkili, erişilebilir ve sürdürülebilir kılmayı amaçlamaktadır. Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın başarılı bir şekilde uygulanması, Türkiye’nin sağlık alanındaki başarısını artırmış ve vatandaşların yaşam kalitesini yükseltmiştir.
Sağlıkta dönüşüm programı Türkiye Modeli Dünya Sağlık Örgütü, Dünya Bankası gibi birçok uluslararası kuruluş tarafından bir başarı hikâyesi olarak anılmakla birlikte Türkiye’nin gerçekleştirdiği reformlarla sağlık sisteminde görülen iyileşme övgü almıştır (McCourtie, 2015; WHO, 2012).
Günümüzde hesaplanması gereken diğer bir durum ise Milliyetçi Hareket Partisi ‘Sınırı Aşan Göçler Komisyonu Raporu ‘ ile bir kez daha gözler önüne sergilenen göçmenlerin oluşturduğu sosyo ekonomik değişimlerdir.Bu nedenle yeni reformlarla sistemin rayında tutulması gerekmektedir.
Kaynakça
WHO (2012). Successful Health System Reforms: The Case of Turkey. Mayıs. TRT Haber. (2015, 14 Temmuz). Akdağ’dan ‘Sağlık Sistemi’ Danışmanlığı.
http://www.trthaber.com/haber/saglik/akdagdan-saglik-sistemi-danismanligi-194180. html OECD. (2008). Turkey. OECD Reviews of Health Systems. OECD and World Bank.
Rose, R. (1991). What is Lesson-drawing? Journal of Public Policy, 11(1), pp. 3-33. Sağlık Bakanlığı. (2003). Sağlıkta Dönüşüm. Aralık 2003.
Sağlık Bakanlığı. (2011). Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı Değerlendirme Raporu (2003- 2010). Editör: Akdağ, R. Ankara.