ROL ÇALMA MI YETKİ GASPI MI?

Anasayfa / Gündem

10 Ocak 2015 10:42 Av. Dr.Ahmet Korhan Mastı

Okunma

2549

Geçen sayıda Sayın Seçilmiş Cumhurbaşkanı’nın sonuna kadar kullanacağım dediği Anayasa'nın 104. maddesindeki yetkilerinden bahsetmiştik. Esas sorumlunun başbakan ve bakanların olduğu bir sistemde, “Bunlar ellerindeki gücü Anayasa’nın 105. maddesi doğrultusunda sorumsuz bir cumhurbaşkanı ile ortaklaşa kullanmaya ne kadar tahammül gösterilebilecektir?” diye sormuştuk. Ayrıca “105. madde Anayasa’da dururken protokol cumhurbaşkanı değil; terleyen, koşan, koşturan cumhurbaşkanı nasıl olacaktır? İktidar sorumsuz cumhurbaşkanını yaptıklarına ortak etmeye ne kadar tahammül edebilecektir? Seçilecek cumhurbaşkanı 104. maddede sıralanan yetkilerle, kastedilen anlamda ancak spor alanında terleyen, koşan, koşturan cumhurbaşkanı olur.” demiştik.
Fakat yaşadıklarımız göstermektedir ki Sayın Seçilmiş Cumhurbaşkanı mevcut anayasal sistem içerisinde verdiği demeçlerle, tiyatroculukta “Oyun ve konuşma sırası başka bir oyuncudayken seyircinin dikkatini kendi üzerine çekme” şeklinde tarif edilen “rol çalma” konumundadır. Bu iş bazen o kadar sırıtmaktadır ki geçen kısa sürede başbakan ve bakanlar ile farklı açıklamalar gündemi epey işgal etmektedir.
Benzer durumlar AKP iktidarları döneminde bu kez bakanlar arasında sıklıkla yaşanmıştır. Dönemin Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanı şimdinin danışmanı yaptığı açıklamada süt üreticilerine 2011 yılının ikinci dönem ödemelerinin yapılacağını bildirmişti. Askerlikle ilgili olarak da Sanayi Bakanı açıklama yapmıştı. Soma faciası sonrası Çalışma Bakanı yerine hemen hemen diğer bütün bakanların konuşması, Çalışma Bakanının hastalandığı bahanesiyle susması da işin cabasıydı.
Aslında bu yaşananların hukuki açıdan da izahı mümkündür. Şöyle ki;
Her türlü yetki kuralı, başta Anayasa olmak üzere kanunlarda belirlenmiştir. İdari kararlar, herhangi bir organ, makam veya kamu görevlisi tarafından değil, Anayasa ve kanunların yetkili kıldığı organ, makam ve kamu görevlileri tarafından alınmalıdır. İdari kararların yetki unsuru olarak adlandırılan karar alma yetkisi, Anayasa ve kanunların bazı idare makam ve organlarına tanıdığı karar alabilme, işlem yapabilme güç ve yeteneğini ifade etmektedir. Bu güç ve yeteneği veren kurallar ise yetki kurallarıdır.
Karar alma veya işlem yapabilme yetkisi iki anlama gelmektedir: Birinci anlamda yetki, idarenin görev alanını ve hukuki imkânını ifade etmektedir. Anayasa’nın 123. maddesinin 1. fıkrasına göre, idarenin görevleri kanunla düzenlenir. Dolayısıyla idare ancak kanunlarda kendisine bırakılmış alanlarda faaliyet gösterebilecektir.
İkinci ve daha dar anlamda yetki ise, Anayasa ve kanunların idareye bıraktığı alanlarda alınacak idari kararların veya yapılacak işlemlerin hangi idare makam ve organlarınca yapılabileceğini veya alınabileceğini ifade etmektedir.
Üst kademedeki bir idari makamın, alt kademedeki bir idari makamın görev alanına giren bir konuda idari karar alması hâlinde, alınan idari karar yetkisizlik nedeni ile hukuka aykırı olur.
Yetki kurallarına aykırılık, yapılan işlemin hukuka aykırılığı sonucunu doğurur. Bununla beraber, her yetki kuralına aykırılığın müeyyidesi aynı değildir. İdarenin genel olarak görevli olmadığı, bir başka devlet organının görev alanı içine giren konularda işlem tesis etmesi dolayısıyla ortaya çıkan yetki sakatlığı fonksiyon gaspı ya da görev gaspı olarak adlandırılmaktadır. Fonksiyon gaspı nedeni ile sakat olan bir işlem ise, sadece görünürde bir idari işlem veya karar niteliği taşır. Aslında böyle bir idari işlem veya karar yok hükmündedir.
Aynı şekilde, idarenin genel olarak görev alanı içine girmekle beraber idareye tamamen yabancı bir kimse veya idare adına irade açıklamaya yetkili olmayan bir merci veya kamu görevlisi tarafından alınacak kararlar, kişi yönünden yetki kurallarına aykırılıkları nedeni ile hukuka aykırı olacaklardır. Kişi yönünden yetki kurallarına aykırılık veya kişi yönünden yetkisizlik, yetki gaspı kavramı ile karşılanmaktadır. Yetki gaspı nedeni ile hukuka aykırı olan bir idari karar, idareye izafe edilemeyeceği için, hukuk âleminde hiç doğmamış bir idari karar sayılacak ve yok hükmünde kabul edilecektir.
Bunun dışında, bir idari merci veya kamu görevlisi, idare adına irade açıklamaya ve dolayısıyla işlem tesis etmeye yetkili olmakla beraber, başka bir idare mercii veya görevlisinin görev alanına giren bir konuda karar almış ise bu hukuka aykırılık, yetki tecavüzü olarak adlandırılmaktadır. Ağır bir bariz yetki tecavüzü, idari işbölümü esaslarına tamamen aykırı bir biçimde alınan idari kararlarda söz konusu olur.
Bu yukarıda izah ettiğimiz Anayasa ve idare hukuku prensipleri doğrultusunda yaşananlar ile söylenenler önümüzdeki dönemin çok şeylere gebe olduğunu göstermektedir.