GİRESUN’UN KARADENİZ SAHİLİNDE FÜSUNKÂR BİR İLÇESİ: KEŞAP
Prof. Dr. Temel ÇALIK
Sisler arasına saklanmış füsunkâr bir Karadeniz şehri: Keşap… Denizin hemen yanı başında sırtını dağlarının yüceliğine yaslamış, Karadeniz’in incisi olan Giresun’un bir başka masalsı diyarıdır… Uçsuz bucaksız bir mavinin içine insanı hapsederken el değmemiş doğasının tüm nimetlerini de cömertçe sunmayı bilen bu eşsiz toprakların güneybatısında tarihî dönemler arasında âdeta bir yolculuk yaptıran Dereli, doğusunda arkeolojik sit alanları ve Cenevizlilerden kalan tersanesi ile ön plana çıkan Espiye, güneydoğusunda ise bölgenin bereketini tarihine sığdırmayı başarmış Yağlıdere ilçeleri ile kuşanmış olup; kuzeyinde Karadeniz’in hırçın dalgalarıyla sarıp sarmalanmaktadır… Binlerce yıla uzanan tarihine ait her bir parçayı doğru yere yerleştirebilmek için ilçenin tarihini Giresun’un, Trabzon’un ve Şebinkarahisar’ın tarihi ile birlikte ele almak gerekir. Tarihindeki ilk izler ise Pers İmparatorluğu’na aittir. MÖ 6’ncı yüzyıllardaki Pers İmparatorluğu’nun izlerini ise Selevros Krallığı, Pontus Krallığı, Roma İmparatorluğu, Bizans İmparatorluğu ve Sasaniler takip etmektedir. Keşap’ın asıl ev sahiplerine kavuşması Türk Beyliklerinin Anadolu’ya yerleşmesi ile gerçekleşmiştir. Beylikler, 1071 Malazgirt Zaferi ile tüm Anadolu topraklarında olduğu gibi Keşap’a da can vermiş, Selçukluların bölgedeki hâkimiyeti ile şehir derin bir nefes almıştır. İlk Oğuz boylarının gelip yerleştiği yer olan yöre, Bayramlı (Hacıemiroğlu) Beyliği’ne ocak olmuş, Oğuz boylarından olan Çepnilerin bölgedeki varlığı ise şehrin kıymetli kültürünün zenginliğine zenginlik katmıştır. Trabzon İmparatorluğu’nun hâkimiyeti altında bir süre var olma mücadelesi veren şehrin esareti, Fatih Sultan Mehmet’in 1467’deki fethi ile son bulmuş ve Keşap, Osmanlı topraklarına katılmıştır. Tüm bu medeniyetlere ait izleri günümüzde yaşarken görmek ise tarihseverler için apayrı bir mutluluktur. Balıklısu Köyü Camii, Güney Köyü Camii, Karşıyaka Mahallesi Eski Camii, Tepeköy Köyü Camii, Uğurca Köyü Camii’nin yanı sıra Armut Düzü ve Erköy Köyü Kiliseleri ile yüzyıllar boyu süregelen hoşgörüsünü konuklarının gözlerinin önüne seren Keşap, Çamlıca Köyü Köprüleri, Halkalı Köyü Köprüsü, Karabulduk Köprüsü, Yivdincik Köyü Köprüsü ve Armutdüzü Köyü Değirmeni ile su kaynaklarının zenginliğine varoluşundan bu yana sahip olduğunu da söylemektedir. Mütevazı duruşuyla gönülleri mest eden bu sakin ilçede tescil bekleyen daha nice tarihî yapı ve eser sabırla tescil sırasını beklemektedir. İlçeye bağlı olan Yolağzı beldesi ise yaşayan tarihî dokusunu tüm gücüyle ayakta tutabilmenin yollarını aramaktadır. Dağların doruklarından gelip tarihî çeşmelerinden akan sularla eşsiz bir bütünleşmeye ev sahipliği yapan yüzlerce yıllık Yoliçi Mahallesi Çeşmesi’nden kana kana içilen suyun tadını başka bir yerde bulmak mümkün müdür bilinmez. Kültürel birikimine el değmemiş doğasını da ekleyen Keşap, ziyaretçilerini büyülemenin sözünü vermektedir. Yeşilliklerin içinde gizli kalmış bir kayalık, ağaçların arasından kuşların cıvıltısı eşliğinde adım adım ilerlerken sert bir kayanın üzerine doğanın kendi elleriyle resmettiği Türkiye haritasını görmenin heyecanı ve merakı sarmaktadır tüm benliğinizi. Armut Düzü köyündeki geçitten ilerledikten sonra benzersiz bir manzara karşılar sizi. Nefes kesen manzarası ile sert Şahin Kayası, ziyaretçilerine gururla sunar Türkiye haritasını. Şahin Kayası, doğanın kendine sunduğu bu eşsiz güzelliğin görünmeyen yüzünü ise hala gizli tutmaktadır… Öyle ki, bu dik ve sarp kayalığın alt kısmında bulunan mağaraların birinin içinden girildiğinde ise bir göl ve yer altı deresi ile karşılaşıldığı söylenmektedir… 2006 yılında birinci derecede doğal sit alanı olarak koruma altına alınan bölge, özellikle yaz aylarında ziyaretçi akınına uğramaktadır. Keşap’ın büyüsüne kapılacağınız bir başka durak ise Çamlıca köyü travertenidir. Yer altı sularıyla oluşan travertenler, yemyeşil Keşap doğasının yöre halkına ve ziyaretçilerine sunduğu bir armağandır âdeta. Keşap doğasının sahip olduğu güzelliklerin önemli mimarlarından biri olan ikliminin başlıca özelliği ise yazlarının sıcak, kışlarının ılık geçmesidir. Toprağının bolluğuna ve bereketine, yeşilinin binbir rengine esin kaynağı olan yağmur, bu coğrafyaya oldukça cömert davranmaktadır. Her mevsim bol yağış alan ve yıllık nem oranı yüksek olan yörede bu nedenle bitki örtüsü oldukça gürdür. Bitki örtüsü içinde en çok pay fındık ağaçlarına aittir. Kıyının hâkim bitki örtüsü olan fındık ağaçları 700 metre yükseklikten sonra yerini ormanlara bırakmaktadır. Heybetli Karadeniz dağlarının yüksekliğine meydan okurcasına varlığını hissettiren geniş yaylalar Keşap’a gelinip mutlaka gezilmesi gereken doğal güzelliklerdendir. Yemyeşil yaylalarda tertemiz dağ havasını solurken ruhunuza tesir eden doğal güzellikler içinde geçen her saniyenizi duygu hafızanıza bir bir işleyeceksiniz. Başyayla, Turnaobası, Kazankaya, Ağacalı,Karadoğa, Buları, Çakrak, Ağlıkkıranı, Güzlekderesi, Çıkrıkkapı, Karadaş, Gözelli, Tosuntepesi ve Hırbirlik Yaylaları Keşap’ın kıymetlilerindendir. Engebeli arazi yapısını oluşturan dağlarını ve bölgede çokça bulunan tepelerini (Karadağ, Karatepe, Ocak, Bozarı, Armelit, Sancaklı, Töngel, Topgediği, Demirci, Evliya ve Kabak Tpeleri) aşarak denize ulaşmayı başaran Kargın, Dut Yalısı, Taflan, Keşiş, Keşap, Torağzı, Kömürlük, Yolağzı, Killik, Değirmenağzı Dereleri ile Keşap, su kaynakları bakımından da oldukça zengindir. Yaylaları, ormanları ve daha nice doğal güzellikleri ile Keşap füsunkâr bir şehir oluşunun sebebini kanıtlıyor âdeta. Yüzlerce çeşit bitki örtüsüne ev sahipliği yaparak farklı bir faunaya sahip olan Keşap’ta yöre halkının başlıca geçim kaynağı ise fındık tarımıdır. Fındığın yanı sıra çay üretiminden de önemli gelir eden Keşaplılar hayvancılıkla da uğraşmaktadır. Büyükbaş hayvan besiciliğinin yanı sıra son yıllarda arıcılık da bölgedeki gelir kaynakları arasına girmeyi başarmıştır. Neredeyse her köyde arıcılıkla uğraşan en az birer aile bulunmaktadır. Önemli geçim kaynaklarından bir diğeri ise deniz balıkçılığıdır. Keşap’ta deniz balıkçılığının yanında alabalık yetiştiriciliği de büyük gelişme göstermiştir. Ayrıca önemli sanayi tesisleri açısından da ilerleme kaydeden ilçede fındık kırma, çay, parke, çorap ve un fabrikaları da bulunmaktadır. Uçsuz bucaksız sahilinde engin denize bakarken bir hayalden diğerine sürüklenmemek elde değil. Dalgaların sesine eşlik eden doğa, canlı bir orkestra olup Karadeniz’in muhteşem sahil şehrinde hasret kokan çaydan aldığınız bir yudum yolculuğunuzun tüm yorgunluğunu bedeninizden siliverir. Bir yanınız huzurla dolarken diğer yanınız binlerce yıllık tarihin gizlediklerinin peşinden koşmaya can attığı Keşap’ın yaylaları deva, balı ise şifa dağıtmaktadır. Sakinliğin, dinginliğin ve ruhlara tesir eden güzelliğin adı olan bu ilçede damakları bayram yerine çeviren lezzetlerinden bahsetmemek olmaz. Merulcan kavurması, kadayıf, güllaç, balık ve mantar salamurası yöreye özgü başlıca yemeklerdendir. Pekmezli susamsız simidinin kokusu ise sabahın erken saatlerinde fırınlardan sokaklara dağılarak mis gibi bir güne Keşaplıları uyandırmaktadır. Mutfaklara değen maharetleri eller el işçiliğinde de kendini göstermiştir. İğne oyasından şelek-sepet örmeciliğine ve çeşitli süslemelere, ağaç oymacılığından el kilim ve halıcılığına kadar birçok el sanatı yörede yaşatılmaktadır. Binlerce yıllık tarihî mirası ve doğasıyla bir bütün olup doğasının sevinç gözyaşları ile misafirlerini karşılayan Keşap, engin denizi ile masmavi gökyüzünün ufka açıldığı anlarda insanı dinginleştirmekte, güneşin bulutların arasında gizlenerek oyunlar oynadığı anlarda yüzleri tebessümlerle doldurmakta, insanın samimi ve sıcacık sohbetine konuk ettiği anlarla yürekleri ısıtmakta, sokaklarında yürüdüğünüz anlarda özlediğiniz çocukluğunuzu size yeniden sunmaktadır… O zaman rüya gibi bir yolculuğa hazır mısınız?
KAYNAKLAR
Emecen, F. M. (2020), Karadeniz Kıyı Kentleri Tarihi, Turkuvaz Kitap.
Kaya, M. (2019), Giresun Yöresi, Tarih-Kültür Notları, Arı Sanat Yayınevi
Kaya, M. (2021). Giresun araştırmaları- Belgeler ve derlemelerle. İstanbul: Arı Sanat Yayınevi.
Kuruca, N. (2006). Giresun tarih ve kültür araştırmalarına dair kaynakça. Karadeniz Araştırmaları, (9), 55-69.
Sümer, F. (2016) Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri- Boy Teşkilatı–Destanları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
Özdemir, T., & Koz, B. (2006). The moss flora (Musci) of Keşap (Giresun) district. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 13(1), 175-182.
Öztürk. Ö. (2005), Karadeniz "Ansiklopedik Sözlük", Heyamola Yayınları
Özmenli, M. (2013). Giresun tarihi. Erzurum: Eser Ofset.
Yüksel, A. (2013), Keşap Kazası Nüfus Defteri (1251-1835), Arı Sanat Yayınevi.
Yüksel, A. (2014). Doğu Karadeniz’de bir kıyı kasabası. İstanbul: Arı Sanat Yayınevi.
http://www.kesap.gov.tr/
https://www.kesap.bel.tr/
https://giresun.ktb.gov.tr/TR-269489/kesap-ilcesi-kulturel-ve-dogal-varliklar.html
https://www.youtube.com/watch?v=6wPGqxUHZJE