Türkiye’yi Brokline Rant Üzerinden Yönlendirmek
Prof. Dr. Hasan OKTAY
Brooklyn Institute for Social Research (BISR), American Research and Development Corporation, RAND Corporation Amerika’da faaliyetlerini sürdüren düşünce kuruluşları olarak bilinen iki önemli merkezdir. Sayıları bin civarında olduğu tahmin edilen düşünce kuruluşlarının amacı Amerikan kamuoyunu yönlendirmek hükûmetlere ve bürokrasiye âdeta yol haritasında farklı bakış açılarının da olabileceğini sunmaktalar. Türkiye’de ise düşünce kuruluşu dendiğinde ilk akla gelen ise ASAM idi. Türkiye’nin siyasi kültürü ve hükûmet yöntemi düşünce kuruluşlarının yeşermesine müsaade etmediğinden ASAM kapanmak zorunda kaldı. Daha doğrusu düşünce kuruluşu kültürünün Türkiye’de yeteri kadar anlaşılamadığını söylemek mümkündür. Brooklyn Institute for Social Research (BISR), American Research and Development Corporation, RAND Corporation düşünce kuruluşları son günlerde Türkiye’de ismi en çok duyulan kuruşlardır. Sebebi ise önemli kısımları tercüme edilerek Türk kamuoyuna yansıyan Türkiye raporlarıdır. Özellikle ABD’de BİDEN’in Başkanlık koltuğuna oturduktan sonra dünya politikalarında değişim olacağını birçok devlet yeni başkana göre dış politikalarını gözden geçirerek Amerika’ya göre şekilleneceği ifade edilmektedir. İşte bu noktada Brooklyn Institute for Social Research (BISR), American Research and Development Corporation, RAND Corporation kuruluşlarının Türkiye raporu oldukça fazla dikkate alındı. Raporların ana fikri, amacı bu raporu hazırlayanların yetkinliği ayrı bir tartışma konusu olmakla beraber Amerika bu kuruşlar üzerinden hedef ülkeyi yapılandırdıkları, hatta diplomasi görüşmelerinin devreye girmeden önce bu kuruluşlar üzerinden muhataplarını âdeta istedikleri kıvama getirmekteler. Türkiye’de bu anlamda iki Amerikan kuruluşunun raporu ciddiye alınarak tartışıldı. Hükûmet bu doğrultuda reformlar yapmaya niyetlendi. Muhalefet ise iktidarın gidici, Amerika’nın kendilerine yeşil ışık yaktığı beklentilerine girmesine sebep oldu. Hükûmet veya muhalefetin tutumu, karar vericilerinin dış dünyayı ne kadar yakından takip ettiği ve bu gelişmelerin karar verme yetisine ne kadar etki ettiği tartışmalara bakıldığında anlaşılmaktadır. Etkiye açık, propagandadan etkilenen kırılgan bir yapı ile karşı karşıya kalındığı açıktır. Amerika, İngiltere, Fransa bu tür düşünce kuruluşları üzerinden dünyayı kendi siyasetlerinin uygulama konusunda âdeta hamurunu yeniden yoğururken, dünyayı bu şekilde yönlendirirken Türkiye’de düşünce kuruluşlarının durumuna bakmak gerekir. Hem iktidarın hem de muhalefetin dünyaya söyleyecek sözlerini kitle iletişim araçları ile kamuoyuna sunmaktalar. Kitle iletişim araçları ile dünya gündemi belirlemek, o gündemde etkili olmak âdeta mümkün olmamaktadır. İşte bunun için ABD düşünce kuruluşları üzerinden dünyayı dönüştürmekte, istediği gibi şekillendirmektedir. Türkiye’de faaliyet yapan düşünce kuruluşlarının durumuna bakmak gerekir.
Türkiye’de düşünce kuruluşu kurmak, işletmek oldukça zor ve maliyetlidir. Türkiye’nin dış dünyada kabul gören fikirlerine değer verilen düşünce kuruluşu var mı sorusunu sorup şöyle bir liste yapalım. Hükûmete yakın olan kuruluşlar olarak ifade edebileceğimiz SETA, ORSAM, AVİM, SDE gibi kuruluşların yanında bağımsız düşünce kuruluşlarını da dikkate aldığımızda ANKASAM, TASAV ve KAFKASSAM kuruluşlarını İnternet sitelerini dünya sıralamalarını gösteren www.alexa.com üzerinden değerlendirelim.
Alexaya göre 1. Sırada SETA var. SETA dünya İnternet site sıralamasında 170 bin 510. sırada. Bu sıralama yapılırken siteye giriş yapan okuyucunun ülkeden veya dışarıdan tıklayanalar diye de oranını yapan Alexaya göre SETA’yı tıklayanların %82’si Türkiye’den. SETA Türkiye’deki düşünce kuruluşları arasında ilk sırayı alırken yurt dışından tıklanma sırası gerilerde. Yani hükûmete yakın bir kuruluş olduğu için daha çok Türkiye’den takip ediliyor ama yurt dışı etkisi neredeyse yok denecek kadar az.
Kuruluş Dünya Sıralaması Türkiye Girişi Yurt Dışı Girişi
SETA 170.510 % 82.8 %17.2
SDE 366.613 % 66 % 34
AVİM 377.788 % 25 %75
TEPAV 438.661 % 89,6 %10.4
KAFKASSAM 448.042 % 16 %84
ORSAM 552.590 % 100
ANKASAM 1185655 % 1000
TASAV 2452470 % 1000
Bu kuruluşların dışında da düşünce merkezleri var elbette ama biz bu 8 kuruluş üzerinden konuyu incelediğimizde karşımıza çıkan tablo çok iç açıcı değil. Yurt dışından en çok takip edilen düşünce kuruluşunun KAFKASSAM olduğunun altını çizip yazımızı bitirelim.