Anıtkabir, yaklaşık 750 bin metrekarelik bir alanı kaplamaktadır. “Barış Parkı” ve “Anıt Bloku” olarak iki ana kısma ayrılır. Kapladığı alanın 620 bin metrekarelik bölümü Barış Parkı, 130 bin metrekarelik bölümü de Yollar ve Anıt Bloku’n dan meydana gelir.
Anıtkabir inşaatı devam ederken, toprak kaymasını önlemek ve çevresinde yeşil bir kuşak oluşturmak amacıyla ağaçlandırma çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalar sırasında Anıtkabir’i çevreleyen alanda, Atatürk’ün “Yurtta barış, cihanda barış!”özdeyişinden ilham alınarak, çeşitli yabancı ülkelerden ve Türkiye’nin değişik yerlerinden getirilen fidanlarla “Uluslararası Barış Parkı” oluşturulması düşünülmüştür. Böylece, Atatürk’ün ebedî istirahatgâhı, yaşamı boyunca dünyada ve yurtta sağlamak için büyük mücadeleler verdiği “barışı” temsil eden bir park ile çevrelenmiş olacaktı.
Anıtkabir’in peyzaj çalışmalarına 1946 yılında başlanmış ve konuyla ilgili etütler ile çevre düzenlemesine ilişkin projeler Prof. Dr. Sadri Aran tarafından hazırlanmıştır.Ağaçlandırma, toprak aşınmasını önleyeceği için aynı zamanda yapının depreme dayanaklılığını da artıracaktı.
Peyzaj çalışmalarına başlamadan önce arazinin gerekli yerlerine Ankara Belediyesi tarafından 3000 metreküp dolgu toprağı temin edilmiş, 1948 yılında parkın tesviye işleri tamamlanmıştır.
4 Mart 1948’de Bayındırlık Bakanı Kasım Gülek ve Prof. Dr. Sadri Aran’ın hazır bulunduğu toplantıda; “Anıtkabir Parkı’nın peyzaj çalışmalarına derhâl başlanılmasına, projeye uygun olarak lüzumlu ağaç ve süs bitkilerinin gerek Çubuk Barajı Fidanlığı’ndan ve gerekse Ankara dışındaki fidanlıklardan temin edilmesine, bu amaçla park sahası içinde bir fidanlık kurulmasına” karar verilmiştir.
Bakanlar Kurulu,Bayındırlık Bakanlığının 15. 4. 1948 tarihli yazısı ve Maliye Bakanlığının 27.5. 1948 tarihli mütalaası üzerine 5 Haziran 1948 günü toplanarak; “Rasattepe’de inşa edilmekte olan Anıtkabir’in tesviye ve ağaç dikme işlerinin, gerekli malzemesi 2490 sayılı Kanun hükümlerine göre sağlanmak şartıyla, emanet suretiyle yaptırılmasını kararlaştırmıştır.”[1]
1950-1960 yılları arasında Çubuk Barajı Fidanlığı ile Eskişehir, İstanbul, Samsun fidanlıklarından getirilen bitkilerle ağaçlandırma çalışmalarına yoğun olarak devam edilmiştir.
Başlangıçta Bayındırlık Bakanlığınca Barış Parkı’na yüz elli bin (150.000) civarında ağaç ve süs bitkisinin dikilmesi planlanmış olmasına rağmen, zaman içinde çeşitli nedenlerle parkın sınırları daralmış ve başlangıçtaki hedefe ulaşılamamıştır.2001 yılı itibarıyla Barış Parkı’nda 104 ayrı türde yaklaşık 48.500 adet süs ağacı, ağaççık ve çalı bulunmaktadır. Bunların 23 türden oluşan 20.500 adeti yaz kış yaprağını dökmeyen (her zaman yeşil) ibreli ağaç, ağaççık ve çalı;geriye kalan 81 türden 28.000 adeti de yapraklı ağaç, ağaççık ve çalıdır.[2]
1952-1953 yılları arasında yirmi dört (24) ülkeden çeşitli türde fidan ve tohumlar gönderilmiştir. Bu ülkeler şunlardır: Afganistan, Amerika, Avusturya, BatıAlmanya, Belçika, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Güney Çin, Hindistan, Irak,İngiltere, İspanya, İsrail, İsveç, İtalya, Japonya, Kanada, Kıbrıs, Mısır,Norveç, Portekiz, Yugoslavya, Yunanistan.[3]
Barış Parkı’nın her türlü peyzaj çalışmalarına sonraki yıllarda da devam edilmiştir. Özellikle 1982 yılından sonra parkın boş kalan alanları ile çeşitli bölümlerinin de bitkilendirilmesine devam edilmiş, kalitesi bozulan çimenlikler sökülüp gerekli toprak ıslah çalışmalarından sonra yeniden çimlendirilmiştir. 1983’ten sonra Anıtkabir bünyesinde bulunan seralar bölgesinde yeniden bir fidanlık kurulmuştur.
Bu yıllar arasında Anıtkabir Fidanlığı, Ankara, Eskişehir, İstanbul, Çankırı Orman Fidanlıkları,Karayolları Çubuk Fidanlığı ve Atatürk Orman Çiftliği Fidanlıklarından temin edilen yaklaşık altı bin (6.000) çeşitli türde süs ağacı dikilmiştir. Yine aynı yıllar arasında çim alanlarından 37.000 metrekarelik bölümü yeniden çimlendirilmiştir.[4]
2002’den sonra özellikle dışarıdan atılan bir yanıcı madde ile Barış Parkı’nın zarar görmemesi için,Anıtkabir’i çevreleyen duvarlardan içeriye doğru önemli bir alan çimlendirilerek“ıslak zemin” hâline getirilmiştir.
[1] Karariçin bakınız: Başbakanlık CumhuriyetArşivi, Belge No: 030.18/01.02.116.40.2
[2] Anıtkabir Tarihçesi, s. 71 vd.
[3] Bu ülkelerden gönderilen bitkilerin dökümü için bakınız: Anıtkabir Tarihçesi, s. 73-74. Mesela Amerika Tarım Bakanlığı fidanlıklarından 200 adet mavi çam fidanı hediye edilmiştir. Amerika’nın Ankara Büyük elçiliğinin konuyla ilgili notası ve Dışişleri Bakanı Fuat Köprülü’nün Başbakanlığa 31. 3. 1953 günü yazdığı yazı için bakınız: Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Belge No: 030.01/61.376.8
[4] Anıtkabir Tarihçesi, s. 73-75.