CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ, MHP ve DEVLET BAHÇELİ

Anasayfa / Gündem

28 Aralık 2023 10:36 Gökmen KILIÇOĞLU

Okunma

89

Tweet

CUMHURBAŞKANLIĞIHÜKÜMET SİSTEMİ, MHP ve DEVLET BAHÇELİ

Doç. Dr.Gökmen KILIÇOĞLU

DüzceÜniversitesi

AkçakocaBey Siyasal Bilgiler Fakültesi

Uluslararasıİlişkiler Bölümü

Devletlerin iyi yönetilmesi, sistemin iyi işlemesi arzulananbir durumdur. Bunun sağlanması için çaba göstermek siyaset ve bürokrasinin enönemli görevidir. Hükûmet sistemi, devletin temel erklerinden yürütme, yasamave yargının işlev ve işleyişleriyle ilgili düzenlemeleri ve bu erklerin siyasalsistem içindeki konumlarını belirleyen bütüncül mekanizma olaraktanımlanabilir.[1] Hükûmetsistemleri, “güçler birliği” ve “güçler ayrılığı”nı öngörmeleri bağlamındaikiye ayrılmaktadır. İlki, kendi arasında meclis hükûmeti, monarşi vediktatörlük sistemleri olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Diğeri ise başkanlık,yarı başkanlık ve parlamenter sistem olarak kategorize edilmektedir.[2]Her sistem zaman zaman tıkanıklık yaşayabilir veya sistemi zorlamak isteyenaktörlerce manüple edilebilir. Dönemsel şartlar sistem tartışmalarını yanisistemin revize edilmesi veya değişmesi taleplerini gündeme getirebilir. Bubağlamda Türk siyasi hayatında Başkanlık sistemi zaman zaman gündeme gelmiş vetartışılmıştır.[3] Busavı gündeme getirenlerin ya güçleri yetmediği için ya da şartlar değişincegerekli görmedikleri için gündemlerinden çıkardıkları bilinmektedir. Günceltartışmalar sırasında sıkça kullanılan bir ifade de rahmetli Başbuğ AlparslanTürkeş’in

“Milliyetçi Hareket, tek başkan, tek Meclis sisteminisavunur. Çağımız kuvvetli, adil ve hızlı icra çağıdır. Türk milleti, dünyaimparatorlukları kurduğu devirlerde kuvvetli, adil ve hızlı icra sisteminiuygulamıştır, kuvvetli ve hızlı icra, icra gücünün tek elde toplanmasıylamümkündür. Bunun için tarih ve töremize uygun olarak başkanlık sisteminisavunuyoruz. İcrayı, Cumhurbaşkanlığı ve Başbakanlık olarak ikiye bölemeyiz.Her konuda bütünleşmeci olduğumuza göre, icranın başında da bütünleşmeciolmalıyız. Türk tarih felsefesi ve tarihinde icra organı hiçbir zamanbulunmamış yani tek bir başkan tarafından yürütülmüştür. Milliyetçi Türkiye'dede demokratik millî Cumhuriyet ilkesi içinde başkan, Türk milletinin yürütmeorganının tek başı olacaktır. Tek başkan sistemine uygun olarak yasama organıyönünden de tek meclis sistemini savunuyoruz...”[4]

sözleri olmuştur.[5]Bu ifadeler, özellikle dönemin yasama yetkisinin Meclis ve Senato’yabırakıldığı ikili sistemin aksaklıkları, çeşitli kurumların çalıştırılmamasıgibi durumlar karşısında söylenmiş olması, Türkeş’in sonraki dönemlerdeparlamenter sisteme destek veren açıklamalarının varlığına rağmen, kişilerinfikirlerinin konjonktür, söylendiği dönemin şartları ve gerekleri dikkatealınmadan güncel tartışmalarda kullanılmasının her zaman sağlıklı olmadığınıgöstermesi açısından da önemlidir.

Bu tartışmaları gündeme getiren isimlerden biri de TurgutÖzal olmuştur. Özellikle istikrar ve hızlı karar alma noktasında başkanlıksistemine vurgu yapan Özal’ın görüşlerine Süleyman Demirel karşı çıkmış, ancakdaha sonra Demirel de benzer gerekçelerle bu sistemi gündeme getirmiştir.[6]1997 yılında bir televizyon programında başkanlık sistemi tartışmalarına karşı olmadığınıancak Fransız tipi bir yarı başkanlığın daha uygun olduğunu belirtmiştir.[7]Demirel’in 1997’de Mısır gezisi sırasında, gazetecilere “Dört yıl üç ayda altıhükûmet onaylamışım. Türkiye artık Başkanlık tartışmasından kaçamaz."ifadesi ile yaşanan sorunları sistem meselesi olarak tanımlayarak kamuoyunubaşkanlık sistemini tartışmaya davet etmesi görevinin sonlarına doğru aldığıyeni pozisyonun göstergesidir.[8]

AKP, 2002 ve 2007 Seçim Bildirgelerinde “parlamentersistem”in devamından yana olduğunu ilan ederken sonradan başkanlık sisteminitartışmaya açmıştır.[9]Türkiye tarihinde ilk kez halk tarafından belirlenen ve Recep Tayyip Erdoğan’ın12. Cumhurbaşkanı olarak seçilmesiyle birlikte sistem tartışmaları düşükyoğunluktan sıyrılarak ülkenin ana gündem maddesine dönüşmüştür.[10]Özellikle Cumhurbaşkanı’nın halk tarafından seçilmesi ile birlikteCumhurbaşkanlığı kurumunun icra gücünün arttığı ileri sürülmüştür.Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, “Türkiye'nin yönetim sistemi değişmiştir. Fiili gücümvar.”[11]benzeri açıklamaları MHP başta olmak üzere siyasi partilerin tepkisiniçekmiştir. Devlet Bahçeli “Hayırdır, bu ülkede savaş veya darbe oldu da biz mikaçırdık? Sistem düzen demek. Yönetim sisteminin meşruiyeti millet iradesine veAnayasa’ya dayalıdır Anayasal düzen yıkıldı da bizim mi haberimiz yok!” sözleriile tepkisini göstermiştir.[12]

Başkanlık tartışmaları, diktatörlük, tek adamlık, federasyoneksenli olarak devam etmiştir. MHP, bu dönemde başkanlık taleplerine mesafeliolmuş, karşı çıkmıştır. Tartışmalar sürerken Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafındanyapılan Suriyelilere vatandaşlık açıklaması, muhalefet partileri liderlerincebaşkanlık sisteminin yerleşmesiyle ilişkilendirilmiştir. Kılıçdaroğlu’nun"Başkanlık için, oy için yapılıyorsa bu Türkiye'ye ihanettir. Sen dünekadar milli irade diyordun, var mısın referandum yapalım, hodri meydan." sözlerindenüç gün sonra, 15 Temmuz askeri darbe girişimi gerçekleşmiştir. 2007’den sonrakidönemlerde istikrar vurgusu ile pek çok kez başkanlık sistemini dillendirenRecep Tayyip Erdoğan ve AKP yetkilileri, 15 Temmuz 2016 Kalkışması neticesindesistem değişikliği konusundaki adımlarını hızlandırmıştır. AKP, Devlet Bahçeliöncülüğündeki Milliyetçi Hareket Partisinin (MHP) verdiği destek ile Türkiye’yiparlamenter sistemden koparan ve ‘CumhurbaşkanlığıHükûmet Sistemi’ olarak adlandırılan sistemi öngören Anayasa değişiklikpaketini meclise taşımıştır. Mecliste kabul edilen değişiklik 16 Nisan 2017tarihinde halkoylamasına sunulmuş ve sistem değişikliği kesinleşmiştir.Değişikliğin yapılacak ilk seçimle yürürlüğe gireceği öngörülürken, 2020yılının Kasım ayında yapılması gerekirken 17 Nisan 2018’de Devlet Bahçeli’ninçağrısı ile erken seçime gitme kararı alınmış, 24 Haziran 2018 tarihindeyapılan seçimlerle de sistem değişikliği uygulanmaya başlamıştır. CumhurbaşkanıErdoğan ve parlamentoda AKP-MHP ittifakı yeni sistemin hem mimarları hem deaktörleri olmuşlardır.[13]

MHP lideri Devlet Bahçeli’nin 11 Ekim 2016 tarihinde meclisgrup toplantısında “ya cumhurbaşkanı anayasal suç işlememek için anayasalsınırlarına çekilmeli ya da yeni bir sisteme geçilmelidir” ifadesi [14]ülkede yaşanan sistem sorununa ve fiili duruma yönelik ciddi bir çağrıolmuştur. Bu çağrının ardından AK Parti çalışmaları başlatmış ve 10 Aralık 2016tarihinde değişiklik teklifi meclise sunulmuştur. Anayasa Komisyonu’ndakigörüşmeler neticesinde teklif maddelerinde bazı değişiklikler yapıldıktan sonrateklif Meclis Genel Kurulu’na sunulmuştur. 18 maddelik Türkiye CumhuriyetiAnayasası’nda Değişiklik Yapılmasına Dair 6771 Sayılı Kanun mecliste AK Partive MHP üyelerinin oyuyla kabul edilmiş, halkın iradesine sunulmak üzerereferanduma götürülmüştür. 16 Nisan 2017 tarihinde yapılan referandum sonucunda%51,41 Evet oyu ile yeni anayasa değişikliği kabul edilmiştir.[15]Devlet Bahçeli, bir beka sorunu olarak gördüğü Cumhurbaşkanlığı HükûmetSisteminin zaman kaybedilmeden hayata geçirilmesi için erken seçim önermiş;neticede 24 Haziran 2018 tarihinde yapılan seçimle sistem resmen yürürlüğegirmiştir. MHP Genel Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Semih Yalçın’ın ifadesi ile“Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi, artan tehditlere karşı milletin sinesindendoğan millî bir mukavemet, bekamız üzerinde oynanan oyunlara karşı yinemilletin varlığından doğrulan müteyakkız ve mümtaz bir muvaffakiyet olmuştur”.[16]Ülkenin içine düştüğü kaos ortamında hiçbir dahli olmayan milliyetçilerin veonların siyasi temsilcisi MHP’nin ruhundan ve duyduğu millî sorumlulukhissiyatından bihaber olan çevrelerin eleştirileri karşısında MHP, Anayasadeğişiklikleri konusunda yıllardır savundukları kırmızı çizgilerde tavizsizolduklarını, ülkenin üniter yapısı, Türk kimliği ve vatandaşlık tanımlarınınaynen korunduğunu; yerel yönetimlerin özerk olamayacağına dair, ana dilleeğitimle ilgili çekinceler gibi hususların sistem değişiminde göz önündebulundurulduğunun altını çizmiştir.[17]Fiilî süreci hukukileştirmek adına iktidarın başta HDP olmak üzere farklıaktörlerle adım atması durumunda Türkiye’yi ciddi tehlikeler bekleyeceğiendişesi de MHP’nin tutumunda etkili olmuştur. Yukarıda ifade ettiğimiz kırmızıçizgilerin ihlalini kolaylaştıracak olan bu tür bir süreçle federatif biryapıyı öngören şekilde bir başkanlık sistemini gündeme gelmesi yolu bu adımlakapatılmıştır.[18]

Bahçeli, Anayasa değişikliği sürecinde AK Parti ile sağlananmutabakat zeminini uyum yasaları sürecinde de sürdürmüş, Seçim ve SiyasiPartiler Kanunlarında kendi kurumsal kimliklerini korumaları şartıyla siyasipartileri ortak hedeflerde buluşturacak bir çatıyı esas alan hukukideğişikliklerin yapılmasını önermiştir.[19]Sistem yenidir ve süreç içerisinde sağlamlaştırılması için adımlar atılmasıgerekecektir. Yeni sistemin geçiş döneminde sorunlar yaşanacaktır.Kurumsallaşması için zamana ihtiyacı olan sistemin ilk uygulama dönemlerindehukuki ve teknik bazı aksamaların yaşanması, değişimin doğası gereğidir. Yasalve kurumsal büyük dönüşümlerde doğum kusurları yaşanabilir. Böyle bir durumönceden öngörüldüğü için, sistem içi reformların dinamik olarak işletilmesigerekir. Yeni sistemlerin uygulanması ile ilgili birçok alanda öğrenmesüreçleri biraz zaman alacaktır.[20]Bu durumu çeşitli vesilelerle Cumhurbaşkanı Erdoğan da dile getirmiştir.Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı Kabinesi 2. Yılı Değerlendirmesi toplantısında yenisistemin verdiği imkânlar sayesinde, eksikleri hızla tamamladıklarını, herdeğişim gibi, bunun da oturmasının vakit alacağını ifade etmiş, yönetimsistemini değiştirirken, iç ve dış siyasetten, tarihî ve sosyal düzeltmelerekadar, pek çok alanda değişimin sancılarının yaşanması kaçınılmaz olduğunu belirtmiştir.[21]Sayın Bahçeli, zaman zaman bu gereksinimleri gündeme getirmiştir: "MHP,geçmişten bu yana, özellikle de 15 Temmuz, o acı gün, darbe gününden itibarenTürkiye’de demokrasinin normalleşmesi, kökleşmesi, millet olarak huzur vegüvene kavuşması ve siyasi hayatımıza saygınlık kazandırması amacıyla ortayakonmuş olan Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sisteminin devamını da mümkün kılacak bazıreformların yapılması gerektiği inancındadır. Bu düşüncelerimizi her defasındaifade ediyoruz. Son gelişmeleri dikkate aldığımız vakit anlaşılıyor ki bureformlar acilen çıkartılmalıdır."[22]

MHP, yeni sistemin yerleşmesi için

-  Anayasada gerekli düzenlemelerin yapılması

-  Siyasi Partiler Kanunu’nun değiştirilmesi

-  Seçim Kanununda düzenlemeler yapılması

-  Seçim Barajının indirilmesi ve ittifak yapılmasına uygunhale getirilmesi

-  Yerel seçimlerin yeni sistemle uygun hale getirilmesi

-  Seçim bölgelerinin düzenleme usulleri

-  Siyasi Etik Kanunu çıkarılması

-  Milletvekili dokunulmazlıklarının düzenlenmesi

-  Kamu kurumu niteliğindeki mesleki kuruluşların yapılarınındüzenlenmesi

-  Mesleki kuruluş ve birlik organlarının yapısına yönelikdüzenlemeler

-  Toplum ve bireyin ruh sağlığının korunmasına yöneliktedbirlerin alınması

-  Yargı reformu

-  İnsan odaklı hizmet, hak ve özgürlüklerin daha etkinkorunmasına yönelik düzenlemeler

gibi başlıklarda toplanabilecek kapsamlı önerileri olmuştur.Bunların bir kısmının gerçekleştiği, diğerlerinin ise değerlendirilmeyeçalışıldığı görülmektedir.

15 Temmuz ihaneti sonrasında MHP, Türkiye’nin bekasını vesistemin hukuki zemine yeniden oturmasını elzem görmüş ve başkanlıktartışmasını gündeme getirmiştir. Endişelerinin birçoğunu muhafaza etmeklebirlikte şartların zorlaması ile karşı karşıya gelinen süreçte sisteminyapılandırılmasında etki sahibi olarak bunların giderilebileceğini öngörmüştür.Bahçeli’nin zaman zaman gündeme getirdiği öneriler bu çerçevededeğerlendirilebilir. Türk demokrasisinde önemli bir dönemeç olanCumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi, olgunlaştıkça icranın daha çabuk ve etkingörev yapmasını, parlamentonun da daha güçlü denetim ve denge işlevini sağlamaamacına daha güçlü ulaşacaktır. Bahçeli, uzlaşmacı siyasi kültürü Türkiye’ninciddi riskler altında olduğu bir dönemi en az hasarla atlatmasına yardımcıolmuş, siyasi istikrar sağlanmıştır. Küçük hesaplar, siyasi pazarlıklar, çıkarilişkileri olmadan devletin bekası, milletin güvenliği dikkate alınmış, yenihükûmet sistemine geçiş ve sistemin oturma süreci başarı ile yürütülmüştür.

• FEDAİ NESLİ ve DİFAİ TEŞKİLATI