Büyüklerimiz derler ya, "Çocuğun mu var, derdin var." Bu sözü çocuklarımızı büyütürken sık sık biz de söyleriz. Küçükken başka büyüyünce başka dertleri olsa da onlar bizlerin biricikleridir.
Doğumdan bir kaç yıl sonra yani bezden kurtulup tuvalet eğitimi alma süreci gerçekten çilelidir.
Anneler, kimi zaman bir sinir harbine dönen bu mücadeleye girişirler. Hatta bu mücadeleden vaz geçip çocuklarına tekrar bez bağlayanlar bile vardır.
Bu dönemi yaşayan ebeveynler aman dikkat! Yanlış müdahaleler, çocuklarda davranış bozukluğuna bile sebep olabilir.
Bu dönem zor ve sabır isteyen bir dönemdir. Çocuk ilk temel eğitimini almaktadır. Beden ve zihin etkileşim içinde kontrol sağlama mekanizması geliştirmektedir. Bu çok da kolay olmayacaktır.
Çocuğunuza tuvalet eğitimi verme zamanı geldiğinde şu üç sorunun cevabını bulmanız gerekir: Siz psikolojik olarak hazır mısınız? Çocuğunuz buna hazır mı? Çevreniz buna müsait mi?
Siz psikolojik olarak hazır mısınız?
Anne kararlı, zamanı yeterli ve enerjik olmalıdır. Süreci iyi yönetmelidir. “Yapamayacağım.” diye tekrar bez bağlamaya dönmek, yapılacak en büyük hatalardan biridir. Çünkü geri dönüşlerde süreç giderek zorlaşmaya ve çocuklarda inatçılık gibi davranış problemleri artmaya başlamaktadır. Bu yüzden özellikle annenin kendisinin de ruhsal açıdan rahat olduğu bir dönemde bu alışkanlık kazandırılmaya çalışılmalıdır.
Çocuğunuz hazır mı?
Her çocuğun tuvalet eğitimine başlama zamanı değişebilir. Çocuğun buna hazır olduğu dönemden önce ya da sonra verilen eğitim ileriki yıllarda çocuklarda uyum ve davranış bozukluklarına yol açabilir. Çocuğunuz 2 saat kuru kalabiliyor, altı kirlendiğinde rahatsız oluyor, bunun sözel ve bedensel işaretlerini (yüz, mimik, duruş) verebiliyor ve ara ara öğle uykularından da kuru kalkmaya başladı ise tuvalet eğitimine hazır demektir.
Ortamınız hazır mı?
Yeni bir kardeş, kreşe başlama, taşınma, ya da ebeveynlerin boşanma zamanlarında çocuk kendini güvensiz hisseder. Bu zamanlarda eğitim ertelenmelidir. Aynı zamanda çocuğun aniden anneden ayırılıp başka bir kişinin (anneanne, babaanne veya bakıcının) eğitimine verilmesi ruhsal açıdan çocuğu olumsuz etkiler.
Nasıl Yapacağız?
Tuvalet eğitimi için yaz ayları mükemmel bir zamandır.
Klozet üzerine oturtulabilen merdivenli bir çocuk klozeti alın. Bu klozetle 1 hafta evin içerisinde oynamasına izin verin.
Çocuğunuzla konuşun. Ona artık büyüdüğünü, bezini çıkarması gerektiğini, artık sizin gibi, ağabeyi, ablası gibi tuvaleti kullanacağını anlatın. Ailenin diğer fertlerinden de destek alın. (Anneanne, babaanne, dede de onu teşvik etsinler.)
Gece gündüz bezi tek aşamada çıkarın, gece bağlamayın. Gece bez bağlamak, çocuğa “Gece altını ıslatabilirsin.” şeklinde mesaj verir. Böyle bir yaklaşımla da gündüz de tuvalet alışkanlığını kazanması zorlaşır (Fakat gece bağlamak durumunda kalmanız gerekirse çocuğunuz uyuduğunda bağlayıp uyanmadan çıkarın. Çocuğunuz bunu fark etmemelidir.).
Onunla birlikte tuvalete gidin. Yanında bekleyin. Süreci tekrar anlatın (Tuvalete karşı olumsuz davranış geliştiren çocuklar için ödül sistemini uygulayın. Tuvalet pekiştirici dediğimiz, çocuğun çok sevdiği yiyeceği çocuk her tuvalete gittiğinde ona verin. O pekiştiriciyi sadece tuvalet alışkanlığı kazandırmada kullanın. Bunu çocuğunuz tuvalete alıştığında aşamalı olarak geri çekin.).
Çocuğunuzu 1,5-2 saatte bir tuvalete götürün. Özellikle beslenmeden sonra tuvaletini yaptığında ilk başlarda abartılı bir şekilde sevin, gıdıklayın, alkışlayın. Çocuk bu beceriyi kazandığında ise sosyal pekiştiriciyi aşamalı olarak azaltın.
Gündüz tuvalette 5 dakikadan fazla durmayın. Çocuğunuz tuvalete oturup hemen kalkmak istediğinde "5 dakika daha" diyerek oturtun ve yapmadığında gülümseyerek “Daha gelmemiş!” diyerek onunla birlikte tuvaletten çıkın.
Gece yattıktan 1 saat sonra muhakkak kaldırın. Korkmayın, tekrar uykuya dalacaktır. Dalma esnasında sizi yatağında isterse elini tutarak bekleyin.
Bununla birlikte tuvalet eğitimi kazandırma aşamasında çocuğunuzun küçük kazalarını (altına kaçırma) görmezden gelip bu davranışı ile ilgilenmeden üzerini değiştirip tuvalete götürmeye devam edin.
Kararlı ve sabırlı olduğumuzda tuvalet becerisini sağlıklı bir şekilde, 1-2 haftada kazandırabilirsiniz.
5 yaşına kadar alışkanlığın kazanılamaması durumunda muhakkak doktor desteği alın.
Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
Tuvalet eğitimi, beden, zihin ve ruhsal birlikteliğin organize olmuş hâlidir. Bizlerden gelebilecek herhangi bir baskının, çocuğumuzun aklını karıştıracağını ve onları korkutacağını unutmamalıyız. Esprili ama net ifadelerle davranmalıyız. Unutmayalım ki bu dönemde onların hayatındaki her şey bir oyundan ibarettir. Yapacağı işi başarmasını kolaylaştırmamız gereklidir. Çünkü başarısızlığa uğradığını düşünmesi, denemekten vazgeçmesi demektir.