SURİYE VE IRAK KUZEYİNDEKİ GELİŞMELER VE PENÇE-KILIÇ HAVA HAREKÂTI

Anasayfa / Gündem

02 Ocak 2023 15:41 Dr.Abdullah Cüneyt KÜSMEZ

Okunma

273

Tweet

SURİYE VE IRAK KUZEYİNDEKİ GELİŞMELERVE PENÇE-KILIÇ HAVA HAREKÂTI

Suriye’nin kuzeyinde yaratılmak istenen PKK terör örgütü merkezlibir özerk bölge, Türkiye’nin yeni güvenlik anlayışında Beka meselesi olarakkabul edilmiş ve milli bir strateji ile engellenmesine karar verilmiştir.Özellikle ABD’nin PKK terör örgütü bağlısı PYD/YPG terör örgütleri ileişbirliği yapması ve bunu da açıkça bölgesel bir güç olarak ilan etmesi Türkiyeiçin kabul edilemez bir durum olmuştur. Yapılan tüm ikazlara ve bölgenin PKKterör örgütünden temizlenmesi hatta NATO müttefiki bir ülke olarak ABD’nin yaptığıbu tutum ve davranışların bölgede stratejik işbirliğine uygun olmadığıdefalarca belirtilmiştir. ABD, 2014 yılında PKK terör örgütünün Afrin,Aynelarap ve Haseke’de ilan ettiği kanton yapılanmasını onaylaması ve DEAŞ ilemücadelede yapmış olduğu ortaklığı ileri bir seviyeye götürerek bir Amerikansilahlı gücü olarak ifade etmesi bölgeyi yeni oldubittilere açık bir konumasokmuştur. Bir taraftan Rusya’nın rejimi destekleyen tutumu, bir taraftanİran’ın bölgede kendisine yakın silahlı gruplar ile güç oluşturması, diğertaraftan ABD’nin PKK-PYD/YPG terör örgütü ile bölgede ayrılıkçı bir yapıyadoğru gidişatı hızlandırması Türkiye’nin bekleyebileceği bir durum değildir.

Türkiye’nin sınır bölgesi Suriye kuzeyinde PKK-PYD/YPG terörörgütünün Haseke’den Afrin’e kadar olan bölgede sözde özerklik ilan ederek birterör kuşağı oluşturmak gayreti, 24 Ağustos 2016’da icra edilen Fırat Kalkanıharekâtı ile akamete uğratılmış ve devamında 20 Ocak 2018’de Afrin bölgesindeyapılan Zeytin Dalı harekâtı ile de PKK-PYD/YPG terör örgütünün tahkim ederekhem kuzeyden Türkiye’yi hem de güneyden İdlib-Halep bölgesine yönelik tehdidiengellenmiştir. 9 Ekim 2019 tarihinde ise bu kez terör kuşağının doğu bölümündeyer alan Tel Abyad ve Resulayn bölgelerine yapılan Barış Pınarı harekâtı ilePKK-PYD/YPG terör örgütünün bölgedeki etkinliği sona erdirilmiştir. Böylecegüvenlik kuşağı uygulaması harekâtın fiilen icra edilmeyen diğer bölgelerindede ortak devriye faaliyetleri ile birleştirilerek hayata geçirilmiştir. Ancakbu kez de Suriye rejim unsurlarının Rusya’nın da desteği ile PKK-PYD/YPG vediğer terörist unsurlar ile birlikte İdlib’de tesis edilen silahsızlandırılmışbölge uygulamasını ihlâl etmesi ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin gözlemnoktalarına saldırması sonucu 27 Şubat 2020’de İdlib bölgesinin tamamındabaşlatılan Bahar Kalkanı hava-kara müşterek harekâtı ile Rusya destekli rejimordusuna azami zayiat verdirilmiş ve İdlib’i kontrol gayretleri boşaçıkarılmıştır.

Türkiye, kara bitişik bölgesinde bir taraftan “ABD destekli PKK-PYD/YPG” terör örgütümensuplarına diğer taraftan “RUSYAdestekli Rejim” unsurlarına karşı yürüttüğü dört harekât ile milli güvenlikstratejisinin gerek şartlarını yerine getirmiş ve yeter şartlarını temin içingayretlerine devam etmektedir. Halen ortak devriyeler ile İdlib’den Haseke’yekadar bölgenin doğrudan harekât sahası olmayan bölgelerinde ortak devriyelerile bölgeyi terörist unsurlardan arındırma maksadı için çaba sarf etmektedir.Ancak hem ABD’nin hem de Rusya Federasyonu’nun bölgenin Türkiye içingüvenliğinin sağlanacağı taahhüdü yerine getirilmemiştir. Nitekim Aynelarap,Haseke ve Kamışlı bölgelerinden sınıra yakın kesimler başta olmak üzere TelRıfat ve Münbiç’ten teröristler tarafından yapılan uzak mesafeli top ve füzeatışları sivillerin ölümüne ve yerleşim yerlerinde önemli hasara nedenolmaktadır.

Türkiye’nin yeni güvenlik stratejisinin esasını oluşturan sınır güvenlik kuşağı uygulaması gereğibirinci derece tehdit alanı teşkil eden güney bölümüne Irak kuzeyi de dâhiledilmiştir. Nitekim 27 Mayıs 2019’da başlayan Pençe serisi operasyonlarlabölgenin PKK terör örgütü mensuplarından temizlenmesi amaçlanmıştır.

Tablo-1:IrakKuzeyi’nde İcra Edilen Pençe Operasyonları

Tablo-1’de de görüleceği üzere Irak’ın kuzeyinde başlatılanPençe serisi operasyonlar PKK terör örgütünü sınırdan uzak tutmak, bulunduklarıalanlarda etkisiz kılmak ve yurt içerisine aktarımları önlemek maksadıyla 2019yılından itibaren artan bir ivme ile devam etmektedir. Bununla birlikte Pençeadı ile baskının sürdürülmesi amaçlanan operasyonlar Suriye’nin kuzeyine dekaydırılarak harekât bütünlüğü içerisine alınmıştır. Nitekim 19 Kasım 2022’de Pençeserisi operasyonlara Pençe-Kılıç adı ile bir yenisi eklenmiş ve Suriye’ninkuzeyinde dört bölge harekât sahası olarak kabul edilmiştir. Son hava harekâtıile arttık harekât bölgesi İdlib’den Kandil’e kadar uzanan bir bölgenin 30 kmderinliğindeki bir alanı da kapsayacak şekilde baskı altında tutulması vekontrol edilmesi amaçlanmıştır. Millî stratejinin diğer bölümü olan yurtiçerisindeki terörist unsurlarının tamamen etkisiz hâle getirilmesi maksadıylaEren-Abluka Operasyonlarına devam edilmektedir.

   Hâlen Türkiye; Orta Doğu kuzeyi genel harekâtbölgesinde, Suriye kuzeyi ve Irak kuzeyi harekât bölgesi olmak üzere iki büyük bölgedehava-kara müşterek harekâtına devam etmektedir. Harekât bölge/sahalarında sondurum genel olarak incelendiğinde;

Fırat Kalkanı Harekât Sahasında

Harekâtla, 2 bin55 kilometrekare alana yayılmış yerleşim yerleri 217 gün içinde terördenarındırılmıştır. 7 ay gibi bir sürede 3 binden fazla DEAŞ'lıyı etkisiz hâlegetirilmiştir. Harekâtla Türkiye-Suriye sınırının 104 kilometresinin güvenliği sınırınötesinden sağlanmış, 5 bin 474 terörist etkisiz hâle getirilmiş oldu.

Türkiye'ninSuriye'de terör örgütlerine yönelik ilk sınır ötesi operasyonu olma özelliğinitaşıyan Fırat Kalkanı Harekâtı, hem terör örgütü DEAŞ'ın bölgedeki faaliyetlerineson vermiş hem de bölgenin kalkınmasına ve gelişmesine yardımcı olmuştur. HâlenPKK-YPG/PYD terörist unsurları tarafından yapılan taciz ve saldırı atışlarınakarşılık verilmekte ve Cerablus ile El Bab bölgesinin kontrolü devametmektedir. 

Zeytin Dalı Harekât Sahasında

Fırat Kalkanı Harekâtının ardından Türk Silahlı Kuvvetleri bu kez de Suriye'nin Afrin bölgesinde PKK-PYD/YPG ve DEAŞ mensuplarını etkisizhâle getirmek, bölge halkını terör örgütü üyelerinin baskı ve zulmündenkurtarmak için Zeytin Dalı Harekâtını gerçekleştirmiştir. Teröristler harekâtöncesinde Afrin'deki çocukları evlerinden zorla alarak silahlandırmaya çalışmışve ailelerinden kaçırılan çocuk ve gençlere teröristlerce silahlı eğitim verildiği tespit edilmiştir. İlçeyi terk etmekisteyenleri engelleyen teröristler, kalkan olarak kullanmak için halkı bölgedetutmaya çalışmıştır. Harekâtın başladığı 20 Ocak 2018'e kadar bir yıliçinde PKK-YPG/YPG ve DEAŞ üyesi teröristlerce sınır hattındakihudut karakolları ve Fırat Kalkanı Harekâtı bölgesine 700'den fazla taciz ateşive saldırı gerçekleştirilmiştir. Harekât devam ederken de Türkiye'ye yönelikgelişigüzel 120 roket, 7 havan atışı yapılmış, bunların sonucunda 7 vatandaşhayatını kaybetmiş, 124 kişi yaralanmıştır.    Harekâthazırlıklarının tamamlanmasından sonra başlayan harekât, sivil halka, dini,kültürel yapılarla tarihi eserler ve çevreye zarar vermemek için üstün bir gayretile tamamlanmış ve Türkiye-Suriye sınırının 148 kilometresinin güvenliğisınırın ötesinden sağlanmıştır. 282 meskûn mahal terör unsurlarından arındırılarak20 Ocak 2018’den itibaren toplam 6 bin 775 teröristi etkisiz hâle getirilmiştir.28 Nisan2020’de PKK-YPG/PYD teröristlerinin Afrin’de gerçekleştirdiği ve 40’ın üzerindesivilin hayatını kaybettiği terör eylemi sonrası küçük çaplı terör eylemleridevam etmiş özellikle Suriyeli muhaliflerin kontrol ettiği bölgelerde görülmesinerağmen bölgenin tamamında gündelik hayatın devamı için gerekli emniyettedbirleri alınmıştır.

Barış Pınarı Harekât Sahasında;

Türkiye, Fırat Kalkanı ve Zeytin Dalı Harekâtınınardından meşru müdafaa hakkı kapsamında, güvenliğini tehdit eden terör örgütüPKK-YPG/PYD başta olmak üzere Suriye'nin kuzeyinde mevcut teröristleri etkisizhale getirmek ve sınır güvenliğini sağlamak için Barış Pınarı Harekâtınıbaşlatmıştır. TSK, harekâtın ilk gününün sonunda Tel Abyad'dan Fırat'ındoğusundaki topraklara giriş yapmış ve harekâtın ikinci günü, Suriye MillîOrdusu öğle saatlerinde Tel Abyad'a, akşam saatlerinde ise Resulayn'agirmiştir. Harekâtın dördüncü gününde Resulayn ilçe merkezi, beşinci gününde deTel Abyad ilçe merkezi teröristlerden temizlenmiştir. Harekâtla, 4 binkilometrekareden fazla alana yayılmış yaklaşık 396 meskûn mahal kontrol altınaalınmış ve 9 Ekim 2019’dan itibaren toplam 3 bin 290 terörist etkisiz halegetirilirken teröristlerin döşediği 1185 mayın imhaedilmiştir. Harekât sonrası Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Eski ABD BaşkanYardımcısı Mike Pence, 17 Ekim 2019'da Ankara'da yaptıkları görüşmede,PKK-YPG/YPG terör örgütünün güvenli bölgeden çıkarılması amacıyla Barış Pınarı Harekâtına120 saat ara verilmesi konusunda mutabakata varmıştır. Bu sürede çok sayıdaterörist Resulayn'dan Haseke'ye geçmiştir. TSK mutabakata tam olarak uyarken,teröristlerin taciz ve ihlalleri sürmüş ve 22 Ekim'de Soçi’de düzenlenenTürkiye-Rusya zirvesinde Fırat'ın doğusu için yeni kararlar alınmıştır. Taraflar,23 Ekim 2019 saat 12.00'den itibaren Rus askeri polisi ve Suriye sınırmuhafızlarının, Barış PınarıHarekâtı alanı dışında kalan teröristlerin ve silahlarının,Türkiye-Suriye sınırından itibaren 30 kilometre dışına çıkarılmasını teminetmesi konusunda anlaşmıştır. Bu işlemin 150 saat içinde tamamlanması, aynısaat itibarıyla mevcut Barış Pınarı Harekâtı alanı sınırlarının batısı vedoğusunda 10 kilometre derinlikte Kamışlı hariç, Rus-Türk ortak devriyelerininbaşlaması konusunda da uzlaşılmıştır. Ancak teröristlerin söz konusubölgelerdeki işgalini sürdürüyor. Harekâtın başladığı 9 Ekim 2019’dan 15 Aralık2019’a kadar gerçekleştirilen bombalı araç saldırıları sonucunda toplamda 61sivil hayatını kaybetmiştir. Son dönemde Ayn’el-Arap’da saldırı ve sızmagirişimlerinde bulunan PKK-YPG/PYD terör örgütü mensupları her seferindeetkisiz hâle getirilmiştir.

Bahar Kalkanı Harekât Sahasında;

Türk Silahlı Kuvvetleri Suriye'ninkuzeyinde terör unsurlarını temizlediği dönemde rejim ve destekçileri İdlib bölgesinde,mevcut mutabakatların aksine 6 Mayıs 2019 tarihinde başlatmış olduğusaldırılarda çok sayıda masum sivil hayatını kaybetmiş ve yaralanmıştır. Ayrıcayaklaşık 1,5 milyon kişinin göç etmesiyle de büyük bir insanlık dramı başlamıştır.

Rejimin 1 Ocak-6 Mart 2020 arasındadüzenlediği saldırılarda ise en az 326 sivil yaşamını yitirmiş ve rejiminin Astanaanlaşmaları gereği ateşkes gözlem misyonu için İdlib'de bulunan Türkaskerlerine karşı 27 Şubat'ta düzenlediği hava saldırısında 33 askerin şehitolmasının ardından 27 Şubat'ta rejime karşı operasyon başlamıştır. Başlatılanharekâtın adının "Bahar Kalkanı" olduğu ve "BM Sözleşmesi'nin51'inci maddesinde yer alan meşru müdafaa hakkı ile Adana, Astana ve Soçimutabakatları çerçevesinde ateşkesi sağlamak, göçü önlemek, bölgede yaşananinsanlık dramını sona erdirerek, birliklerin, halkın ve hudutların güvenliğinisağlamak maksadıyla harekâtın gerekçesi ifade edilmiştir. Harekât kapsamında 3 bin 300'den fazlarejim unsuru da etkisiz hâle getirilmiştir. Rusya’nın başkenti Moskova’da 5 Mart 2020’de gerçekleşenzirve, İdlib’de ateşkesin yanı sıra M4 kara yolunda güvenli koridor ve Türk-Rusortak devriye faaliyetlerinin yapılması kararı verilmiştir. Varılan mutabakatagöre, Lazkiye’yi Halep’e bağlayan M4 kara yolunun kuzeyinde ve güneyinde 6kilometrelik “Güvenlik Koridoru” oluşturulmuştur. Bölgede Rejim unsurlarınınüstünlük kurmak için gösterdikleri irade kırılmıştır. Rusya ile ortak devriyefaaliyetleri icra edilse de henüz muhtemel bir harekâtı gerektirecek durum sözkonusu değildir.

Tablo-2:SuriyeKuzeyi’nde İcra Edilen Harekât

   Millî güvenlikstratejisinin bu bölümü bir bakıma küresel güçlerin Orta Doğu’nun kuzeybölgesindeki müdahale alanlarını da daraltmıştır. Orta Doğu’nun kuzeyinin diğerkısmı olan Irak kuzeyi ise sürekli yapılan sınır ötesi harekât ile baskıaltında tutulmakta ve bu harekât ile koordineli olarak yurt içerisinde yapılanoperasyonlar sonucu miktarı 120’ye kadar düşen PKK terör örgütünün eylem vepropaganda gücü yok edilmektedir. Devam eden operasyonlarkapsamında; 19 Kasım 2022’de icra edilen Pençe-Kılıç Hava Harekâtı ile Irak’ınkuzeyinde 3, Suriye’nin kuzeyinde 4 olmak üzere toplam 8 harekât bölgesinde; 81hedef aynı gün 8 hedef ise ertesi gün olmak üzere 89 hedef etkisiz hâlegetirilmiştir. Harekâtın ilk safhası olarak nitelendirilecek olan ilk iki güniçerisinde 184 terörist etkisiz hâle getirilmiştir.

Hava harekâtının sonrasında Öncüpınar veKarkamış bölgelerine PKK-PYD/YPG terörist unsurları tarafından yapılan karşısaldırılar sonrası harekâtın ikinci safhasına geçilmiştir. Sınıra bitişikbölgelerde konuşlu kara ateş destek vasıtaları ile yapılan cezalandırmaatışları sonucunda tespit edilen yeni hedefler ateş altına alınmış ve 479hedefte 326 terörist etkisiz hâle getirilmiştir. Harekâtta tespit edilenhedefler ve sonuçları üzerinden bir değerlendirme yapıldığında etkili vebaşarılı bir operasyon olduğu görülmektedir. Öncelikle harekâtın planlama aşamasındaçok titiz bir çalışma yürütüldüğü ve hedeflerin doğru ve güvenilir biristihbarat çalışması ile tespit edildiği anlaşılmaktadır. Nitekim hedefleröncelik derecesine göre seçilmiş ve nitelikli hedefler ilk gün başarı ilevurulmuştur. Sonraki günlerde yapılan harekât hedef analizleri ile yenihedefler ateş altına alınmış ve etkisiz hale getirilen terörist sayısıartmıştır. Suriye Kuzeyi harekât bölgesi operatif anlamda incelendiğindemuhtemel bir harekât için öncelik hâline gelen ve bir kara harekâtını öneçıkaran bir duruma yönelmiştir. Bununla birlikte günümüzde harekât ortamıanalizi klasik dönem harekât analizi ile aynı ölçülerde değildir. Yani tehdidinvarlığı ve tehdidin büyüklüğü sürekli değişmekte hatta zaman faktörü deeklendiğinde harekâtın şeklini ve icrasını değiştirebilmektedir. Buna göregenel olarak bir hava harekâtı, ani çıkan hedeflerin etkisiz kılınmasında,derinlikte olan hedeflerin vurulmasında ve depo, mağara, sığınak ve toplanmabölgeleri olarak kullanılan hedeflerin vurulmasında etkili bir harekât icraşeklidir. Bu tür hedeflerin vurulmasından sonra ya hemen bir kara harekâtıyapılır ya da hedef bölgesi analizleri yapılarak sonraki harekât için yenihedef tespitlerine geçilir. Bu harekât, bazen hava harekâtı bazen de kara harekâtışeklinde olur. Yani bir hava harekâtından sonra mutlaka kara harekâtıyapılacağı anlamına gelmez. Çünkü bölge, hibrit olarak adlandırılan yeniharekât ortamında değişkenleri fazla bir durum içermektedir. Diğer taraftanmuhtemel bir harekâtın yapılacağını söylemek (Bir gece ansızın gelebiliriz.),günümüzde stratejik harekâtın bir parçasıdır. Bu tür söylemler operatif olarakhedef tespitinde kolaylık sağlar, stratejik olarak ise izlenen yolunuluslararası kamuoyunda anlaşılabilirliğini ve diplomatik olarak algı düzeyininyükseltilmesini sağlar. Çünkü teröristlerin böyle bir söylem ile tedbir alacağıve muhtemel bir kara harekâtını zorlaştıracağı yönündeki açıklamalar yersiz ve yetersizaçıklamalardır. Nitekim Türkiye, Ağustos 2016’dan bu yana zaten bölgenintamamında bir aralıklı olsa da bir harekâtın içerisindedir. Bu hususlara ilaveolarak bölge, operatif harekât sahası olmakla birlikte aslında stratejikharekât sahasıdır. Bu nedenle harekât sahasında yapılan askerî faaliyetlerdiplomatik sahada yeni hamlelere imkân vermektedir. Diğer taraftan muhtemel birkara harekâtı ne zaman ve nerede olacağı yönünde sıkça sorulan soru ve bumaksatla yapılan değerlendirmelerin kapsamıdır. Bir harekâtın ne zaman ve nasılyapılacağını en iyi ve doğru olarak yüksek komuta heyeti bilir. Bu bakımdanPençe-Kılıç hava harekâtından sonra her ne kadar bir kara harekâtı beklense deikinci bir hava harekâtının da olabileceğini değerlendirmek gerekir. Ancakbölgedeki son gelişmeler, ABD’nin PKK-PYD/YPG teröristleri ile olanilişkilerinde giderek artan destek ve ayrıca Rusya Federasyonu’nun rejim ilebirlikte bölgenin güvenliğini sağlamaktaki isteksiz tutumu ordumuza yeni birharekâtı zorunlu kılmaktadır.  Tel Rıfatbölgesinin kuzeyden Afrin ve El Bab-Azez bölgesini tehdit etmesi, Ayn’el Arapbölgesinin de sınıra yakınlığı nedeniyle karşı saldırılara imkân vermesi vegüneyde Münbiç üzerinden ABD’nin terörist aktarımını kolaylaştırması nedeniyleöncelikli tehdit bölgeleri olarak öne çıkmaktadır. Ancak Suriye MillîOrdusu’nun da muhtemel bir harekâtta yer alacağı düşünülürse Tel Rıfatbölgesinde kullanılmasının daha mümkün olduğu görülmektedir. Diğer taraftanCerablus ve Tel Abyad arasında boşluk olarak kalan Ayn’el Arap bölgesinintamamının ilk safhada bir harekât sahası olma ihtimali sahanın genişliğinedeniyle hâlihazırda düşük bir ihtimaldir. Harekâtın müteakip safhasındadoğuya doğru bir genişleme ile kapatılabilecek ve meskûn mahallin çevresininkontrol edilmek suretiyle daha ayrıntılı bir harekâta geçilebilecek bir hâltarzı ile icra edilebileceği daha muhtemel olarak görülmektedir. Harekâtıntemel nedeni Türkiye’nin bekâsıdır. Siyaset-strateji-harekât olarak değişmeyenbu üç olgunun meydana getirdiği yapı, MHP Genel Başkanı Sayın Devlet Bahçelitarafından sıklıkla vurgulanmış ve tamamı millî bir çerçevede defalarca izahedilmiştir. Böylece Türk milliyetçiliği, düşünce-hareket uyumunu TürkiyeYüzyılı vizyonuna yerleştirmiş ve aldığı bağımsız kararlar ile hayatageçirebilmeyi başarmıştır.

Kaynakça:

https://www.trthaber.com/haber/gundem.(28 Kasım 2022)

https://www.msb.gov.tr/SlaytHaber/20112022-68716(21 Kasım 2022)

https://www.msb.gov.tr/SlaytHaber/20112022-75713(21 Kasım 2022)

https://www.aa.com.tr/tr/gundem/ 2744594 (21 Kasım )