Okunma
1109
Erol TUNCER – TESAV Vakfı Başkanı
Seçimler, seçmen iradesini doğru ve eksiksiz olarak yansıtmalıdır. Bunun için seçim güvenliğinin sağlanması gerekir. Seçim güvenliği denilince akla genellikle sandığa giren oyların güvenliği gelir:
- Sandıktan çıkan oylar doğru sayıldı mı?
- Tutanağa aslına uygun olarak geçirildi mi?
- İlçe birleştirme tutanağı doğru tutuldu mu?
- Elektronik sistem müdahaleye maruz kaldı mı?
Seçim güvenliğini seçmen yazılımı, seçim kampanyası, sandıkbaşı işlemleri, oyların birleştirilmesi işlemleri, elektronik sistemin işleyişi gibi konularda daha geniş bir çerçevede ele almak gerekiyor.
USULSÜZLÜK ALANLARI
Seçmen Yazılımı
Seçmen iradesinin sandığa sağlıklı olarak yansıtılabilmesi için öncelikle seçmen listelerinin güvenli bir biçimde düzenlenmesi gerekir. Bu konu, çok partili sisteme girdiğimizden beri tartışmalıdır. Uzun yıllar boyunca hem iktidarlar hem de muhalefet partileri sağlıklı bir seçmen yazılımı elde edilemediğinden şikâyet etmişlerdir. Bu bağlamda mükerrer yazımlar, liste dışı bırakmalar vb. sürekli olarak tartışmalara konu olmuştur.
Seçmen listelerine yönelik şikâyetlerin önüne geçilmesi için sokağa çıkma yasağının uygulandığı seçmen sayımları bile yapılmış, ancak bu konudaki tartışmaların önüne geçilememiştir. Seçmen listeleri, 2008 yılında Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine (ADNKS) dayalı olarak düzenlenmeye başlamıştır. Ancak bu kez de iktidar partisinin müdahalelerinden kuşku duyulmaktadır.
Seçmenlerin, seçmen kütüklerini denetleme olanakları vardır. Sistemdeki yanlışlar, denetlemelerin artması oranında azalacaktır.
ADNKS uygulamaları başladığında dikkati çekici bir artışın yaşandığı görülmekte ancak daha sonra sistemin oturduğu ve seçmen sayısındaki artışların bir istikrara kavuştuğu gözlenmektedir.
Seçim Kampanyası
Kanımca en ağır usulsüzlükler bu süreçte yaşanmakta ve seçmen iradesi saptırılmaktadır. Bu usulsüzlükler; kamu olanaklarının bütünüyle iktidar partisi lehine kullanılması, yerel ölçekte hizmet vaatleri, mevcut hizmetleri kesme tehditleri, televizyonların adil olmayan, üstelik yasalara da aykırı olan yayın yapmaları gibi hususlardır..
Sandıkbaşı İşlemleri
Oy sayımı sırasında yanlışlıklar, usulsüzlükler yapılabilir.
Birleştirme Tutanakları
İlçe seçim kurullarında birleştirme tutanakları düzenlenirken yanlışlıklar, usulsüzlükler yapılabilir.
Elektronik Sisteme Müdahale
Bu konuda başlangıçtan bu yana önemli iddialar ileri sürülmektedir.
YSK İŞLEMLERİ
(“298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun” Hükümleri)
Yüksek Seçim Kurulu (YSK)
Madde 17:
- Son seçimlerde en çok oyu alan 4 siyasi parti ve TBMM’de grubu olan siyasi partiler YSK’de birer temsilci bulundururlar. Bu temsilciler görüşmelere katılırlar, ancak oylamalara katılmazlar.
Ek Madde 9 (8/4/ 2010 t. ve 5980/28):
- YSK, ilçe seçim kurullarından kendisine gönderilen “sandık ölçekli seçim sonuçlarını”, seçime katılan siyasi parti genel merkezlerinin de eş zamanlı izleyebilmeleri ve aynı formatta saklayabilmeleri için gerekli her önlemi alır.
- YSK, siyasi parti genel merkezlerinin kullanımına açılacak veri tabanları ile ilgili her türlü güvenlik tedbirlerini de alır.
- Tutanaklar elektronik ortamda görüntüleniyor ve siyasi partilere gönderiliyor.
- Siyasi partilerin bilişim uzmanları, seçimi YSK merkezinde izleyebiliyor.
İTİRAZ HAKLARI / SÜRELERİ
Madde 110:
- Seçme yeterliliğine sahip yurttaşlar, siyasi partiler, gözlemciler, adaylar ve milletvekilleri kurul kararlarına karşı itiraz edebilirler.
Madde 128:
- Sandık kurulları kararlarına karşı Sandık Kurulu aracılığıyla ya da doğrudan salı günü saat 15.00’e kadar İlçe Seçim Kuruluna itiraz edilebilir.
Madde 129:
- İlçe Seçim Kurulundaki birleştirme tutanağının düzenlenmesine karşı, tutanağının düzenlenmesini izleyen gün saat 17.00’ye kadar itiraz edilebilir.
Madde 130:
- İl birleştirme tutanağına karşı, birleştirme tutanağının düzenlenmesini izleyen üçüncü gün saat 17.00’ye kadar itiraz edilebilir.
YURTTAŞLARIN VE SİYASİ PARTİLERİN SORUMLULUĞU
Bu konuda yurttaşların ve siyasi partilerin ağır sorumluluğu vardır.
- Her seçmen kendisinin seçmen listesinde olup olmadığı mutlaka kontrol edilmelidir.
(Muhtarlıklarda asılan listelerden / YSK seçmen soru sisteminden)
- Yurttaşlar sistemin işleyişini, haklarını öğrenmeli ve gerektiğinde bu haklarını kullanabilmelidir.
- Siyasi partiler her sandık başında mutlaka temsilci ve gözlemci bulundurmalı ve bu görevleri yapacak olan üyelerini eğitmelidir.